Qəhvə nədir, Nədən hazırlanır?

Ən sevilən içkinin hekayəsi

“Qəhvə nədir?” sualı sadə görünsə də, cavabı həm tarixi, həm də mədəni cəhətdən olduqca zəngindir. Qəhvə, dünyada milyonlarla insanın hər səhər yuxudan sonra gümrah olmaq üçün içdiyi, dostlarla söhbətlərin ayrılmaz hissəsi olan və həyat tərzinə çevrilən xüsusi bir içkidir. 

Bu mətndə Qəhvə haqqında maraqlı məlumatlar tapacağınıza əminik:

Qəhvə nədən hazırlanır?

Qəhvə bir ağac meyvəsidir. O, Coffea adlı bitki növünün toxumlarından əldə edilir. Qəhvənin fərqli dad və kofein miqdarına malik fərqli növləri vardır.

Qəhvə ağacı necə olur?

Qəhvə içkisi həyatımızın bir parçasına çevrilsə də, bir çox insan qəhvə ağacının necə göründüyünü, harada və necə yetişdiyini tam olaraq bilmir. Bəs qəhvə ağacı necə olur? Bu sualın cavabı həm botanika baxımından maraqlı, həm də qəhvə sevərlərin zövqünə uyğun bir hekayədir.

Qəhvə ağacının mənşəyi və növləri

Qəhvə ağacı, yuxarıda qeyd eytdiyimiz kimi tropik iqlimdə yetişən Coffea cinsinə aid bir bitkidir. Ən geniş yayılmış növləri Coffea Arabica (Arabika) və Coffea Canephora (Robusta) ağaclarıdır. Arabika daha yumşaq və aromatik dadlara sahib olduğu halda, Robusta daha sərt və kofeini yüksək olur.

Qəhvə ağacının görünüşü

Qəhvə ağacı daimi yaşıl bitkidir. Yəni yarpaqları ilboyu tökülmür. Tipik olaraq:

• Boyu: Təbii şəraitdə 4–8 metrə çatsa da, kommersiya məqsədilə 2–3 metr hündürlükdə budanır.

• Yarpaqları: Qara-yaşıl, parlaq və oval formalıdır.

• Çiçəkləri: Kiçik, ağ rəngli və yasəmən ətirli olur.

• Meyvələri (qəhvə gilələri): Əvvəlcə yaşıl, sonra qırmızı və ya sarı rəng alır. Hər gilənin içində adətən iki ədəd qəhvə dənəsi olur.

Harada və necə yetişdirilir?

Qəhvə ağacı əsasən Ekvator bölgəsində – Latın Amerikası, Afrika və Asiya ölkələrində yetişdirilir. O, gün işığını sevsə də, birbaşa yandırıcı günəşə davam gətirmir, buna görə də tez-tez “kölgəli” şəraitdə yetişdirilir. Qəhvə ağacı:

• Yumşaq iqlim (15-25°C)

• Zəngin, yaxşı süzülən torpaq

• Mütəmadi suvarma və nəmlik

• 1000–2000 metr hündürlük

kimi şərtləri sevir.

Qabda qəhvə ağacı yetişdirmək mümkündürmü?

Bəli! Tropik olmayan bölgələrdə insanlar ev şəraitində, qabda qəhvə ağacı yetişdirirlər. Bunun üçün:

• İsti və rütubətli mühit

• Parlaq, dolayı gün işığı

• Torpağın həmişə nəmişik qalması

şərtdir. Lakin ev şəraitində meyvə verib qəhvə hasil etmək çətindir – daha çox dekorativ məqsədlə saxlanılır.

Qəhvə dənələri nə vaxt toplanır? – Zəhmət və dadın başlanğıcı

Hər fincan qəhvənin arxasında illərlə çəkən əmək dayanır. Bu əməyin ən mühüm mərhələlərindən biri də qəhvə dənələrinin toplanmasıdır. Bəs qəhvə dənələri nə vaxt toplanır? Bu sualın cavabı həm coğrafiyaya, həm də hava şəraitinə görə dəyişsə də, əsas prinsiplər eynidir.

---

Qəhvə dənələri nə zaman yetişir?

Qəhvə ağacı çiçəklədikdən sonra meyvələrin – yəni qəhvə gilələrinin yetişməsi üçün təxminən 6-9 ay vaxt tələb olunur. Gilələr əvvəlcə yaşıl rəngdə olur, lakin tam yetişdikdə parlaq qırmızı, bənövşəyi və ya sarı rəng alır.

---

Yığım mövsümü hansı aylara düşür?

Qəhvə tropik və subtropik bölgələrdə yetişdirildiyi üçün yığım mövsümü ölkədən ölkəyə dəyişir:

• Efiopiya, Keniya, Tanzaniya: Oktyabr – Mart

• Braziliya: May – Sentyabr

• Kolumbiya: İldə iki dəfə: Aprel – İyun və Oktyabr – Dekabr

• Vyetnam: Noyabr – Mart

• İndoneziya: May – Oktyabr

---

Qəhvə necə toplanır?

Qəhvə dənələri əsasən iki üsulla toplanır:

1. Əllə seçmə (Selective Picking)

Yalnız tam yetişmiş gilələr bir-bir seçilərək toplanır. Bu üsul daha keyfiyyətli qəhvə üçün istifadə olunur. Zəhmətlidir, amma nəticə dəyərlidir.

2. Zolaqla toplama (Strip Picking)

Bütün gilələr – yetişmiş və yetişməmiş – eyni anda budaqdan sıyrılaraq toplanır. Bu üsul daha çox Robusta və ucuz istehsal üçün istifadə olunur.

Qəhvə qovrulması haqqında – Dadı müəyyən edən mərhələ

Qəhvənin ləzzətini formalaşdıran ən mühüm mərhələlərdən biri məhz qovrulma prosesidir. Yaxşı qovrulmuş qəhvə, təkcə aroma və dad baxımından zəngin olmur, həm də dəmləmə zamanı istənilən balansı təmin edir. Bəs qəhvə qovrulması haqqında nələri bilməliyik?

Qovrulma nədir?

Qovrulma – yaşıl (çiy) qəhvə dənələrinin yüksək temperaturda termal işlənməsidir. Bu proses zamanı dənələrdəki şəkərlər karamelləşir, turşular parçalanır və kompleks aromatik birləşmələr yaranır. Nəticədə tanıdığımız qəhvə dadı formalaşır.

---

Qovrulma dərəcələri

Qəhvə müxtəlif qovurma səviyyələrində hazırlanır və hər biri fərqli dad profilləri təqdim edir:

1. Yüngül qovurma (Light Roast)

• Rəngi: Açıq qəhvəyi

• Dad: Parlaq, meyvə və sitrus notları, yüksək turşuluq

• Uyğun üsullar: Pour-over, filtr qəhvə

• Məlumat: Çəkilmiş dənələrdə orijinal terroir (iqlim və torpaq təsiri) daha çox hiss olunur.

2. Orta qovurma (Medium Roast)

• Rəngi: Orta tündlükdə qəhvəyi

• Dad: Balanslı, karamelli və çiçək notları, orta turşuluq

• Uyğun üsullar: Espresso, French press, Aeropress

• Məlumat: Ən çox yayılmış və universal qovurma növüdür.

3. Tünd qovurma (Dark Roast)

• Rəngi: Tünd qəhvəyi, bəzən parlaq səth

• Dad: Tüstülü, şokolad və qoz notları, aşağı turşuluq

• Uyğun üsullar: Türk qəhvəsi, espresso

• Məlumat: Dənələrin orijinal ləzzəti azalır, qovrulmanın özü dominant olur.

---

Qovrulma prosesi necə aparılır?

1. Hazırlıq: Yaşıl qəhvə dənələri təmizlənir və homojen partiyalara ayrılır.

2. Qızdırma: Qovurma maşını (roaster) 180–240°C-ə qədər qızdırılır.

3. Qovurma: Dənələr maşına əlavə olunur və 8–15 dəqiqə ərzində qovrulur.

4. “First crack”: İlk çatlama eşidilir – bu, qəhvənin daxili buxar təzyiqi ilə partlamasıdır.

5. Soyutma: Qovrulma istənilən səviyyəyə çatdıqda dənələr tez soyudulur.

   Qəhvənin qablaşdırma formaları – Hər tərzə və ehtiyaca uyğun

   Qəhvə təkcə dad və aroma ilə seçilmir, həm də qablaşdırma forması ilə fərqlənir. İstehlakçılar üçün qablaşdırma təkcə estetik deyil, həm də funksional əhəmiyyət daşıyır – dadın qorunması, saxlanma müddəti və istifadə rahatlığı bu formaya birbaşa bağlıdır. Bəs qəhvənin qablaşdırma formaları hansılardır?

   ---

   1. Qəhvə dənələri (Bean forması)

    

Ənənəvi və peşəkar qəhvə sevərlərin seçimi:

• Təsviri: Qovrulmuş, lakin üyüdülməmiş qəhvə dənələri.

• Üstünlüklər: Aroma daha uzun müddət qorunur. İstədiyiniz üyütmə incəliyində istifadə edə bilərsiniz.

• İstifadə sahəsi: Qəhvə dəyirmanı olan evlər, kafe və restoranlar.

💡 CoffeeStore.az saytında Arabica və Robusta dənəvər qəhvələrin geniş seçimi mövcuddur.

---

2. Üyüdülmüş qəhvə (Ground coffee)

Ən geniş yayılmış qablaşdırma formasıdır:

• Təsviri: Fərqli dəmləmə üsullarına uyğun olaraq əvvəlcədən üyüdülmüş qəhvə.

• Üstünlüklər: İstifadəyə hazırdır. Qəhvə dəyirmanı tələb etmir.

• İstifadə sahəsi: Ev, ofis, sadə qəhvə aparatları.

✅ İpucu: Qəhvəni açdıqdan sonra hava keçirməyən qabda saxlayın ki, aroması itməsin.

---

3. Qəhvə kapsulları

Müasir və sürətli həyat tərzinə uyğun qablaşdırma:

• Təsviri: Tək dozalarda, plastik və ya alüminium kapsullarda qablaşdırılmış üyüdülmüş qəhvə.

• Uyğunluq: Dolce Gusto, Nespresso, Caffitaly kimi aparatlara uyğundur.

• Üstünlüklər: Tez hazırlanır, doza problemi yoxdur, ətrafı çirkləndirmir.

• İstifadə sahəsi: Ofislər, evdə sürətli istifadə.

☕ CoffeeStore.az-da müxtəlif kapsul sistemlərinə uyğun geniş məhsul seçimi var.

---

4. Çubuqlu (stick) və paketli (sachet) qəhvə

Ən praktik və daşıması rahat formalar:

• Təsviri: 1 porsiya üçün nəzərdə tutulmuş, hazır toz qəhvə və ya qəhvə içki qarışıqları.

• Üstünlüklər: Portativ, dəmləmə aparatı tələb etmir, təkcə isti su kifayətdir.

• İstifadə sahəsi: Səfərlər, ofis, tələsik vəziyyətlər.

---

5. Yaşıl (çiy) qəhvə dənələri

Qəhvəni özün qovurmaq istəyənlər üçün:

• • Təsviri: Qovrulmamış, emal olunmuş, lakin təbii formada saxlanılan qəhvə dənələri.

  • Üstünlüklər: Öz zövqünüzə uyğun qovurma imkanı verir.

  • İstifadə sahəsi: Qəhvə entuziastları, xüsusi qəhvə qovurucuları olan şəxslər.

Qəhvənin qablaşdırma formaları fərqli ehtiyaclara və istifadə vərdişlərinə uyğun şəkildə formalaşır. Seçim edərkən qəhvənin təzəliyini, istifadənin rahatlığını və dəmləmə metodunu nəzərə almaq vacibdir. İstər dənəvər, istər üyüdülmüş, istərsə də kapsul – əsas odur ki, zövqünüzə uyğun qəhvəni seçəsiniz.